Testy płatkowe z lekami od 2021 roku - Polska Seria Podstawowa (PTA 2019) a Polski Standard I
Zgodnie ze Standardami w Alergologii III (Polskie Towarzystwo Alergologiczne 2019) Polska Seria Podstawowa stanowi minimum, które powinno być wykonywane przez każdego lekarza alergologa, dermatologa lub pediatrę zajmującego się diagnostyką i leczeniem przewlekłego lub nawracającego wyprysku.
W maju 2021 roku weszło w życie nowe Rozporządzenie o wyrobach medycznych (MDR). W reakcji na nowe regulacje, firma Chemotechnique Diagnostics wycofała ze składu Polskiej Serii Podstawowej substancje farmakologicznie czynne (neomycyna, gentamycyna, budezonid, tiksokortol oraz mieszanka kain), ponieważ ich obecność mogłaby skutkować uznaniem oferowanych serii testowych za produkty lecznicze, co w efekcie spowodowałoby całkowite wycofanie się producenta z polskiego rynku.
W celu uniknięcia nieporozumień i odróżnienia zmodyfikowanej serii od Polskiej Serii Podstawowej opisanej w standardach Polskiego Towarzystwa Alergologicznego (2019) nazwa serii bez leków została zmieniona na Polski Standard I.
Polski Standard I + leki = Polska Seria Podstawowa (PTA 2019)
Polski Standard I + Polski Standard II + leki = Polska Seria Rozszerzona (PTA 2019)
Leki uwzględnione w Polskiej Serii Podstawowej PTA (neomycyna, gentamycyna, budezonid, tiksokortol) nadal powinny być rutynowo testowane u pacjentów ze wskazaniami do testów płatkowych ze względu na częstość uczuleń w populacji oraz fakt, że są one (lub substancje reagujące z nimi krzyżowo), obecne w składzie wielu popularnych leków, w tym preparatów dostępnych bez recepty. Zatem aby zachować standardy PTA, nowy Polski Standard I należy uzupełnić o leki. Zgodnie ze stanowiskiem ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergologicznego (PTA) i Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego (PTD) hapteny lekowe należy zamówić w aptece jako leki robione według poniższych receptur.
Zalecane przez ekspertów PTA i PTD receptury substancji testowych z lekami
Niedostępna substancja testowa |
Częstość uczuleń |
Wzór recepty |
Siarczan neomycyny (20% waz.) |
1,1-3,8% |
Rp.
Gentamicini sulfatis 1,6 (1 g 600 mg)
Vaselini albi ad 8,0
M.f.ung.
D.S. Ung. Gentamicini sulfatis 20%. Ad manus medici
Wydać w jałowym pojemniku miksera recepturowego
|
Siarczan gentamycyny (20% waz.) |
4,5-4,6% |
Rp.
Neomycini sulfatis 1,6 (1 g 600 mg)
Vaselini albi ad 8,0
M.f.ung.
D.S. Ung. Neomycini sulfatis 20%. Ad manus medici
Wydać w jałowym pojemniku miksera recepturowego
|
Budezonid (0,01% waz.) |
0,6-0,7% |
Rp.
Budezonid LEK-AM ex caps. No. 2 (800 µg)
Vaselini albi ad 8,0
M.f.ung.
D.S. Ung. Budezonid 0,01%. Ad manus medici
Wydać w jałowym pojemniku miksera recepturowego |
Mieszanka kain III (10% waz.) |
1,3-4,1% |
Rp.
Benzocaini 0,4
Lidocaini hydrochloridi 0,4
Tetracaini hydrochloridi 0,2
Vaselini albi ad 8,0
M.f.ung.
D.S. Ung. Benzocaini 5%, Lidocaini 5% et Tetracaini 2,5% (PolKa3)
Ad manus medici. Wydać w pojemniku miksera recepturowego
Uwaga: Mieszanka PolKa3 (polskie kainy 3) różni się od Mieszanki Kain III obecnej w Europejskiej Serii Podstawowej i w przeszłości zalecanej także jako składnik Polskiej Serii Podstawowej (PTA 2019). Niedostępna w Polsce jako surowiec farmaceutyczny i praktycznie niewystępująca w preparatach farmaceutycznych w Polsce dibukaina (cynchokaina, obecna w 2 preparatach złożonych) została w zalecanej mieszance zastąpiona bardzo powszechnie stosowaną lidokainą (lignokaina), która obecna jest 76 preparatach dostępnych na rynku [Śpiewak i wsp. 2024]. |
Piwalan tiksokortolu (0,1% waz.) |
0,1-1,7% |
Dostępne są tylko zamienniki w postaci leków gotowych:
Locoid płyn 0,1% lub Laticort płyn 0,1%
alt.: Hydrocort CHEMA, 5 mg/g, maść (0,5%)
Tiksokortol nie jest dostępny w Polsce oraz UE. Najlepszym (a raczej "najmniej złym") zamiennikiem tiksokortolu dostępnym w Polsce jest alkoholowy roztwór maślanu hydrokortyzonu 0,1%. Należy stosować roztwór alkoholowy - maślan hydrokortyzonu w maści o tym samym stężeniu cechuje się znacznie mniejszą czułością od roztworu alkoholowego. Ze względu na niską czułość diagnostyczną, zaleca się jednoczesne stosowanie Hydrocortu oraz płynu Locoid/Laticort. |
Uwaga: Nie wszystkie apteki będą w stanie wykonać substancje testowe według podanej receptury. Najlepiej zwrócić się do apteki wykonującej leki okulistyczne - posiadają one pojemniki i mieszadła dostosowane do małych objętości leków. W Krakowie substancje testowe według podanych receptur wykonuje apteka ZIKO, ul. Grzegórzecka 3, w sąsiedztwie dworca PKP Kraków Grzegórzki, na obrzeżach historycznego Kazimierza (ostatnio sprawdzane w marcu 2025).
Rozwiązanie alternatywne: zastosowanie leków gotowych jako zamienników
Część leków uwzględnionych w Polskiej Serii Podstawowej (PTA2019) jest dostępna w aptekach jako gotowe preparaty, jednak stężenie substancji czynnej zwykle różni się (jest niższe) od optymalnego stężenia rekomendowanego do testów płatkowych. Zatem korzystając z gotowych preparatów musimy liczyć się z ryzykiem reakcji fałszywie ujemnych u pacjentów z mniejszym nasileniem reakcji alergicznej lub w trakcie leczenia immunosupresyjnego. Co więcej, gotowe preparaty farmaceutyczne z reguły zawierają dodatkowe składniki (emulgatory, stabilizatory, konserwanty), które również mogą powodować reakcje alergiczne. Ryzyko to należy uwzględnić w przypadku reakcji dodatniej i w razie potrzeby i możliwości wykonać test kontrolny z samym podłożem danego leku, z inną postacią tej samej substancji farmakologicznej (np. roztwór do iniekcji zamiast kremu) lub z lekiem magistralnym wykonanym z danej substancji czynnej w nieuczulającym podłożu (wazelina biała, woda, alkohol itp.). Dlatego korzystanie z "zamienników" przedstawionych w poniższej tabeli należy traktować jako rozwiązanie gorsze od przedstawionego wcześniej.
Niedostępna substancja testowa |
Częstość uczuleń |
Preparaty apteczne zawierające dane hapteny |
Siarczan neomycyny (20% waz.) |
1,1-3,8% |
Neomycinum TZF aerozol na skórę 1,17%
alt.: Unguentum Neomycini 0,5%
Uwaga: Stężenie neomycyny w powyższych preparatach (0,5% lub 1,17%) jest znacznie niższe niż w wystandaryzowanej substancji do testów płatkowych z neomycyną (20%), co skutkuje wyższym ryzykiem reakcji fałszywie ujemnych - testy wykryją głównie osoby mocno uczulone.
|
Mieszanka kain III (10% waz.) |
1,3-4,1% |
Puder płynny z anestezyną (anestezyna 2%, tlenek cynku 24%)
alt.: Pudroderm, zawiesina na skórę (benzokaina 0,98%, lewomentol 0,98%, tlenek cynku 24,5%)
Uwaga: Powyższe preparaty zawierają benzokainę (anestezynę), która występowała w składzie Polskiej Serii Podstawowej od 1970 do 2019 roku, a później została zastąpiona Mieszanką kain III zgodnie z rekomendacją Europejskiego Towarzystwa Wyprysku Kontaktowego. Stężenie benzokainy w powyższych preparatach (0,98% lub 2%) jest niższe niż w wystandaryzowanej substancji do testów płatkowych z benzokainą (5%), co skutkuje wyższym ryzykiem reakcji fałszywie ujemnych - testy wykryją głównie osoby mocno uczulone. |
Siarczan gentamycyny (20% waz.) |
4,5-4,6% |
Gentamicin, iniekcje domięśniowe, 40 mg / 1ml (roztwór 4%)
alt.: Gentamicin 0,3%, krople do oczu
Uwaga: Stężenie gentamycyny w powyższych preparatach (0,3 - 4%) jest znacznie niższe niż w wystandaryzowanej substancji do testów płatkowych z gentamycyną (20%), co skutkuje wyższym ryzykiem reakcji fałszywie ujemnych - testy wykryją głównie osoby mocno uczulone.
|
Budezonid (0,01% waz.) |
0,6-0,7% |
Nebbud, 0,125 mg/ml, zawiesina do nebulizacji (0,0125%)
Uwaga: Stężenie budezonidu w powyższym preparacie (0,0125%) jest zbliżona (nieco wyższa) niż w wystandaryzowanej substancji do testów płatkowych z budezonidem (0,01%), inne podłoże może wpływać na penetrację haptenu do skóry. |
Piwalan tiksokortolu (0,1% waz.) |
0,1-1,7% |
Dostępne są tylko zamienniki w postaci leków gotowych:
Locoid płyn 0,1% lub Laticort płyn 0,1%
alt.: Hydrocort CHEMA, 5 mg/g, maść (0,5%)
Tiksokortol nie jest dostępny w Polsce oraz UE. Najlepszym (a raczej "najmniej złym") zamiennikiem tiksokortolu dostępnym w Polsce jest alkoholowy roztwór maślanu hydrokortyzonu 0,1%. Należy stosować roztwór alkoholowy - maślan hydrokortyzonu w maści o tym samym stężeniu cechuje się znacznie mniejszą czułością od roztworu alkoholowego. Ze względu na niską czułość diagnostyczną, zaleca się jednoczesne stosowanie Hydrocortu oraz płynu Locoid/Laticort. |
|
Autor: profesor dr hab. med. Radosław Śpiewak, specjalista dermatolog i alergolog
|
 |
Śledź nas na Facebooku:
|
Jak do nas dojechać:
|
|
Uwaga! Ten serwis nie zastępuje porady lekarskiej, korzystasz z niego wyłącznie na własną odpowiedzialność. Autor dołożył wszelkich starań, aby informacje zawarte na tej stronie były rzetelne i aktualne, jednak wyklucza odpowiedzialność za ewentualne szkody wynikające z ewentualnych błędów. Każda istotna informacja powinna być weryfikowana w innych niezależnych źródłach fachowych.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Autor niniejszego dzieła udziela osobom fizycznym zgody na nieodpłatne korzystanie z niego wyłącznie w celach niekomercyjnych. Wszelkie inne zastosowania wymagają pisemnej zgody autora. Kopiowanie zabronione!
© Radosław Śpiewak All rights reserved. Document created: 8 September 2021, updated: 14 September 2025. |
|
 |
|
