Czy Twoje testy płatkowe wykonano prawidłowo?

Testy płatkowe (ang. patch tests) to najbardziej uznana metoda wykrywania alergii kontaktowej. Testy polegają na nałożeniu za pomocą specjalnych przylepców niewielkich ilości substancji testowych na skórę pleców, a w szczególnych sytuacjach również innych okolic ciała (np. uda). Dawka substancji testowej (tzw. haptenu) jest ściśle określona, podobnie jak czas kontaktu ze skórą i czas kolejnych odczytów. Jeżeli badana osoba jest uczulona na konkretny hapten, to w miejscu kontaktu ze skórą pojawia się reakcja (zaczerwienienie, obrzęk, naciek, pęcherzyki, swędzenie). Na tej podstawie doświadczony lekarz-specjalista może wnioskować o obecności i nasileniu uczulenia. W połączeniu z wywiadem i badaniem lekarskim wynik testu pomaga ponadto w ocenie znaczenia konkretnej substancji dla aktualnej choroby pacjenta.

Należy pamiętać, że nie każda widoczna zmiana na skórze w miejscu testów oznacza obecność uczulenia. Niektóre hapteny mogą powodować zmianę struktury powierzchni skóry i jej zabarwienia. Osoby o wrażliwej skórze mogą mieć podrażnienie w miejscu testów. Jak w każdej metodzie diagnostycznej zdarzają się tu reakcje fałszywie dodatnie oraz fałszywie ujemne. Dlatego odczyt i interpretację testów płatkowych powinien wykonać lekarz posiadający specjalistyczną wiedzę teoretyczną oraz doświadczenie praktyczne.

W roku 2015 Europejskie Towarzystwo Wyprysku Kontaktowego (European Society of Contact Dermatitis, ESCD) opublikowało wytyczne dobrej praktyki klinicznej w zakresie testów płatkowych. Tylko wykonywanie testów zgodnie z tymi wytycznymi gwarantuje wiarygodną diagnostykę oraz bezpieczeństwo pacjentów.

Jak możesz poznać, że Twoje testy płatkowe zostały wykonane zgodnie z zasadami sztuki medycznej?

Zostałeś poinformowany o przebiegu testów oraz zasadach postępowania w ich trakcie

Testy płatkowe są próbą biologiczną, a ich wiarygodność zależy od aktualnego stanu organizmu, np. przebytych niedawno chorób, przyjmowanych leków, opalania w ostatnim czasie. Zachowanie pacjenta w trakcie testów również może wpłynąć na ich wynik, m. in. w trakcie testów nie należy moczyć testowanego obszaru, spożywać alkoholu i ostrych potraw, należy unikać nasłonecznienia i zapocenia. Jeżeli przed podjęciem testów lekarz nie dokonał oceny, czy Twój aktualny stan na nie pozwala lub nie poinstruował Cię, jak postępować w okresie poprzedzającym i w trakcie wykonywania badania, wyniki testów mogą być fałszywe i może okazać się, że konieczne jest ich powtórzenie.

Twoje testy wykonał lekarz

Prawidłowe wykonanie testów wymaga specjalistycznej wiedzy medycznej, którą lekarze uzyskują na studiach, w trakcie specjalizacji z dermatologii lub alergologii oraz na specjalistycznych kursach. Umiejętności i kompetencje do wykonywania i interpretacji testów płatkowych zwykle posiadają specjaliści dermatolodzy i alergolodzy, a ponadto pediatrzy specjalizujący się w chorobach skóry u dzieci. Pielęgniarki lub przedstawiciele innych zawodów medycznych mogą wspomagać lekarzy na etapie zakładania testów, jednak nie powinny odczytywać wyników bez udziału lekarza. Czy chciałbyś, aby Twoją gastroskopię lub USG wykonała i oceniła pielęgniarka lub laborantka?

Sprawdź, czy Twój wynik jest opatrzony imienną pieczęcią i podpisem lekarza, oraz jaką specjalność on reprezentuje!

Twoje testy trwały tydzień i obejmowały co najmniej 3 odczyty

Zgodnie z wytycznymi ESCD, czas obserwacji w testach płatkowych wynosi co najmniej 7 dni. W tym czasie należy przeprowadzić co najmniej 3 oceny reakcji skórnej: po 2 dniach, po 3-4 dniach oraz po 7 dniach od rozpoczęcia testów. Testy płatkowe służą do wykrywania tzw. alergii opóźnionej - już sama nazwa uzmysławia, że odczyny alergiczne mogą się pojawić późno - zwykle po 2-3 dniach, nierzadko dopiero po tygodniu od rozpoczęcia testów, a niekiedy jeszcze później. Dlatego zbyt szybkie zakończenie testów to zaniedbanie - istotne odczyny testowe mogą pojawić się na skórze w momencie, gdy już nikt na nie nie patrzy.

Twoje testy obejmowały co najmniej Polską Serię Podstawową

Polska Seria Podstawowa to zbiór 30 substancji (tzw. haptenów), które statystycznie najczęściej uczulają ludzi w naszym kraju. Listy te są ulepszane co kilka lat w celu zapewnienia możliwe najlepszej diagnostyki również na poziomie podstawowym. Należy jednak pamiętać, że liczba aktualnie znanych haptenów (uczulaczy) w naszym środowisku sięga 5 tysięcy i ciągle przybywają nowe. Dlatego Polską Serię Podstawową należy traktować jako absolutne minimum, którego nie wolno ograniczać jeszcze bardziej. Jeżeli miałeś wykonane testy z 10-20 substancjami, to znaczy, że nie można opierać się na ich wynikach. Własne badania chorych na wyprysk pokazały, że wykonanie testów z 9 substancjami wykrywało obecność alergii kontaktowej u zaledwie 24,9% chorych zakwalifikowanych do badania, testy z 21 substancjami wykrywały alergię już u 55,1%, natomiast w przypadku testowania z 30 i 40 substancjami poziom wykrywalności alergii osiągnął wartość odpowiednio 87,5% i 90,6% (Czarnobilska i wsp. 2010, Gregorius i Śpiewak 2011). Badania te uświadomiły ponadto, że czterokrotne zwiększenie liczby testowanych substancji skutkowało dziesięciokrotną poprawą skuteczności diagnostycznej testów (wzrost średniej liczby wykrytych haptenów uczulających jednego badanego z 0,34 do 3,28). Dalsze zwiększanie liczby substancji testowych jeszcze poprawia skuteczność testów, dlatego seria podstawowa stosowana w USA obejmuje aż 85 haptenów. Dlatego praktykowane w niektórych gabinetach wykonywanie testów z 10 lub 20 substancjami należy uznać za pozorowanie diagnostyki.

Otrzymałeś kompletny wynik testów

Ujemny wynik (brak zauważalnej reakcji skórnej) to także jest ważny wynik i wykonujący lekarz jest zobowiązany Cię o nim poinformować. Nie wystarczy lista substancji, na które wykryto uczulenie. Powinieneś otrzymać pełną listę substancji, które były testowane oraz zapis reakcji skórnych w każdym kolejnym odczycie (kilka odczytów przy każdej substancji). W przeciwnym przypadku na kolejnych etapach diagnozy konieczne może okazać się powtórzenie testów, które już miałeś wykonane.

Lekarz omówił z Tobą znaczenie wyników testów dla Twojego zdrowia

Po zakończeniu testów, lekarz powinien omówić z Tobą znaczenie uzyskanych wyników. Ta ocena istotności klinicznej stanowi obowiązkowy element testów. Jaki sens ma badanie, którego wyniki nie są potem wykorzystane dla dobra chorego? Lekarz powinien poinformować Cię, gdzie występują poszczególne uczulacze i jak ich unikać, lub wskazać Ci źródło wiarygodnych informacji na ten temat (na przykład serwis alergolog.eu).

Jeżeli opisane powyżej warunki nie zostały spełnione, oznacza to, że lekarz specjalista z odpowiednią wiedzą i doświadczeniem powinien rozważyć ponowne wykonanie u Ciebie testów płatkowych - tym razem w zgodzie z zasadami sztuki.

Autor: profesor dr hab. med. Radosław Śpiewak, specjalista dermatolog i alergolog

Śledź nas na Facebooku:

Jak do nas dojechać:

Uwaga! Ten serwis nie zastępuje porady lekarskiej, korzystasz z niego wyłącznie na własną odpowiedzialność. Autor dołożył wszelkich starań, aby informacje zawarte na tej stronie były rzetelne i aktualne, jednak wyklucza odpowiedzialność za ewentualne szkody wynikające z ewentualnych błędów. Każda istotna informacja powinna być weryfikowana w innych niezależnych źródłach fachowych.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Autor niniejszego dzieła udziela osobom fizycznym zgody na nieodpłatne korzystanie z niego wyłącznie w celach niekomercyjnych. Wszelkie inne zastosowania wymagają pisemnej zgody autora. Kopiowanie zabronione!
© Radosław Śpiewak All rights reserved. Document created: 5 December 2015, updated: 3 August 2019.