Limonen

Limonen (4-izopropenylo-1-metylocykloheksen) jest organicznym jednopierścieniowym monoterpenem o wzorze chemicznym C₁₀H₁₆. W temperaturze pokojowej jest bezbarwną cieczą o bardzo silnym aromacie cytrusowym. Cytryny oraz inne owoce cytrusowe zawierają w skórce znaczne ilości d-limonenu, któremu zawdzięczają swój charakterystyczny zapach. Dipenten to mieszanina d-limonenu i l-limonenu. Limonen stanowi jedną z najczęściej stosowanych w przemyśle substancji zapachowych - jest powszechnym składnikiem w kosmetykach i domowych środkach czystości (detergenty, proszki i płyny do mycia i prania, odświeżacze powietrza). Limonen może występować produktach spożywczych - jako składnik naturalny, zanieczyszczenie lub dodatek smakowy. Jest również stosowany jako środek odtłuszczający powierzchnie metalowe przed obróbką przemysłową (stężenie 30-100% limonenu), jako środek czyszczący w przemyśle elektronicznym i drukarskim (stężenie 50-100% limonenu), w środkach do pielęgnacji drewna i instrumentów muzycznych. W porównaniu do czystej, nieutlenionej postaci limonenu, powstające na skutek samoistnej degradacji limonenu wodoronadtlenki wykazują znacznie większy potencjał uczulający.

Występowanie limonenu w kosmetykach

Limonen jest bardzo powszechnie stosowanym składnikiem zapachowym. Zawierają go liczne perfumy, dezodoranty, szampony, żele pod prysznic, płyny do kąpieli, kosmetyki do pielęgnacji ciała, środki czystości, proszki i płyny do prania i płukania tkanin oraz inne produkty. Limonen jest podstawowym składnikiem eterycznych olejków cytrusowych (patrz niżej).

INCI*: LIMONENE
*INCI: International Nomenclature of Cosmetic Ingredients - ujednolicone, międzynarodowe nazwy składników kosmetyków. W takiej postaci nazwa substancji występuje w opisie składu kosmetyku.

Limonen w olejkach eterycznych: kosmetyki określane jako "naturalne", "organiczne" oraz "ekologiczne" często zawierają olejki eteryczne. Limonen jest składnikiem wielu popularnych olejków eterycznych, między innymi zawierają go:

• olejek grejpfrutowy biały (INCI: Citrus grandis (Grapefruit) Peel Oil) może zawierać 92-94% limonenu
• olejek mandarynki (INCI: Citrus Nobilis Peel Oil) może zawierać do 82% limonenu
• olejek nasion selera (INCI: Apium Graveolens Seed Oil) może zawierać do 75% limonenu
• olejek cytrynowy (INCI: Citrus limonum oil) może zawierać do 56-66% limonenu
• olejek bergamotowy (INCI: Citrus Bergamia (Bergamot) Oil) może zawierać do 37% limonenu
• olejek eukaliptusowy (INCI: Eucalyptus globulus Leaf Oil) może zawierać do 12% limonenu
• olejek szałwii (INCI: Salvia Officinalis Oil) może zawierać 0,5-1% limonenu
• olejek lawendy (INCI: Lavandula Angustifolia (Lavender) Oil) może zawierać do 0,5% limonenu
• olejek pomarańczowy (INCI: Citrus Sinensis Dulcis (Orange) Peel Oil)
• olejek kopru włoskiego (fenkułowy) (INCI: Foeniculum Vulgare Dulce (Fennel) Oil)
• olejek miętowy (INCI: Mentha Arvensis (Corn Mint) oil) zawiera rzadszy izomer L-limonen, którego zapach opisuje się jako sosnowy lub terpentynowy

Limonen w produktach leczniczych: D-limonen jest składnikiem kompozycji zapachowej w żelu Diclofenac diethylamine Teva.^[3]

Objawy alergii na limonen

Typowym objawem alergii kontaktowej na limonen jest alergiczny wyprysk kontaktowy. Jako substancja lotna limonen może powodować wyprysk powietrznopochodny. W przypadku spożycia pokarmów zawierających limonen jako składnik naturalny, zanieczyszczenie lub dodatek smakowy może dochodzić do systemowej reaktywacji alergicznego wyprysku kontaktowego.

Synonimy oraz nazwy w innych językach: limonen; 4-izopropenylo-1-metylocykloheksen; Limonene; Dipentene; Hydroperoxides of Limonene; Carvene; (+)-4-Isopropenyl-1-Methylcyclohexene; (+)-R-Limonene; 1-methyl-4-(1-methylethenyl)-cyclohexene; D-(+)-Limonene; olejek cytrynowy; olejek grejpfrutowy biały; olejek pomarańczowy; olejek eukaliptusowy; olejek bergamotowy; olejek miętowy; Citrus limonum oil; Citrus grandis Peel Oil; Grapefruit Peel Oil; Citrus Sinensis Dulcis Peel Oil; Orange Peel Oil; Eucalyptus globulus Leaf Oil; Citrus Bergamia Oil; Bergamot Oil; Mentha Arvensis oil; Corn Mint oil; CAS# 7705-14-8; CAS# 5989-27-5; CAS# 5989-54-8.

Częstość alergii na limonen:

• 3,4% hiszpańskich chorych zakwalifikowanych do rutynowych testów płatkowych (0,2% waz.)^[1]
• 5,1% hiszpańskich chorych zakwalifikowanych do rutynowych testów płatkowych (0,3% waz.)^[1]
• 7,7% polskich chorych zakwalifikowanych do rutynowych testów płatkowych (0,3% waz.)^[2]

Substancje testowe:

• Wodoronadtlenki limonenu 0,3% waz. (Chemotechnique Diagnostics, nr kat. H-032A)
• Wodoronadtlenki limonenu 0,2% waz. (Chemotechnique Diagnostics, nr kat. H-032B)

Autor opisu: Profesor dr hab. med. Radosław Śpiewak, specjalista dermatolog i alergolog

UWAGA! Powyższy opis nie wyczerpuje wszystkich możliwości narażenia oraz objawów, a uczulający Cię hapten może występować także w innych, niewymienionych powyżej źródłach. Dlatego zawsze weryfikuj skład produktów i substancji z którymi masz kontakt, a w razie wątpliwości zwróć się do lekarza.

Śledź nas na Facebooku:

Jak do nas dojechać:

Uwaga! Ten serwis nie zastępuje porady lekarskiej, korzystasz z niego wyłącznie na własną odpowiedzialność. Autor dołożył wszelkich starań, aby informacje zawarte na tej stronie były rzetelne i aktualne, jednak wyklucza odpowiedzialność za ewentualne szkody wynikające z ewentualnych błędów. Każda istotna informacja powinna być weryfikowana w innych niezależnych źródłach fachowych.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Autor niniejszego dzieła udziela osobom fizycznym zgody na nieodpłatne korzystanie z niego wyłącznie w celach niekomercyjnych. Wszelkie inne zastosowania wymagają pisemnej zgody autora. Kopiowanie zabronione!
© Radosław Śpiewak All rights reserved. Document created: 30 July 2006, updated: 6 January 2022.